"إِنَّ الَّذِینَ یحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَةُ فىِ الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فى الدُّنْیَا وَ الآْخِرَةِ  وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ#(نور:19)

به یقین کسانى که دوست دارند (و فعالیت مى‏کنند) که عمل زشت در میان کسانى که ایمان آورده‏اند شیوع پیدا کند (اطلاع از عمل زشت کسى یا ارتکاب عمل زشت شایع شود) براى آنها در دنیا و آخرت عذابى دردناک است، و خدا (عواقب شوم آن را) مى‏داند و شما نمى‏دانید.

در سوره نور به بعضی آداب و قوانین اجتماعی مثل آداب ورود به منزل دیگران و حجاب پرداخته شده است. یکی از موضوعاتی که در این سوره به طور مفصل به آن پرداخته شده، مسئله افک و تهمت زدن به دیگران است. خدای متعال کسانی را که اقدام به این گناه بزرگ می‌کنند به شدت مورد توبیخ قرار می‌دهد و آنها را از کوچک شمردن این گناه نهی کرده و می‌فرماید: این گناه نزد خدا گناهی بزرگ است، خدا شما را اندرز می‌دهد که اگر ایمان دارید هرگز این عمل را تکرار نکنید. در آیه 19 سوره نور آمده: کسانی که دوست دارند نسبت گناهی در مورد مؤمنان در جامعه پخش شود و به تعبیر بهتر کسانی که دوست دارند آبروی اهل ایمان را لکه دار کنند، هم در دنیا و هم در آخرت گرفتار عذابی دردناک خواهند شد. می‌بینیم که این آیه نه تنها از اقدام به این کار نهی می کند، بلکه حتی کسانی که در دل، دوست دارند آبروی مؤمنی ریخته شود را به عذاب وعده می‌دهد.

فلسفه اختصاص «عذاب الیم» برای «اشاعه فحشاء»

از آنجا که انسان یک موجود اجتماعى است، جامعه بزرگى که در آن زندگى مى‏کند از یک نظر همچون خانه او است، و حریم آن همچون حریم خانه او محسوب مى‏شود، پاکى جامعه به پاکى او کمک مى‏کند و آلودگى آن به آلودگیش.روى همین اصل در اسلام، با هر کارى که جو جامعه را مسموم یا آلوده کند، به‌شدت مبارزه شده است.

اگر مى‏بینیم در اسلام با غیبت شدیدا مبارزه شده یکى از فلسفه‏هایش این است که غیبت، عیوب پنهانى را آشکار مى‏سازد و اگر مى‏بینیم دستور عیب‏پوشى داده شده یک دلیلش همین است که گناه جنبه عمومى و همگانى پیدا نکند.

اگر مى‏بینیم گناه آشکار اهمیتش بیش از گناه مستور و پنهان است تا آنجا که در روایتى از امام على بن موسى الرضا , مى‏خوانیم:«آن کس که گناه را نشر دهد مخذول و مطرود است و آن کس که گناه را پنهان مى‏دارد مشمول آمرزش الهى است» و اگر مى‏بینیم در آیات فوق موضوع اشاعه فحشاء با لحنى بسیار شدید و بسیار کوبنده محکوم شده نیز دلیلش همین است.

اصولا گناه همانند آتش است، هنگامى که در نقطه‏اى از جامعه این آتش روشن شود، باید تلاش کرد که آتش خاموش، یا حداقل محاصره گردد، اما اگر به آتش دامن زنیم و آن را از نقطه‏اى به نقطه دیگر ببریم، حریق همه جا را فرا خواهد گرفت و کسى قادر بر کنترل آن نخواهد بود.

از این گذشته عظمت گناه در نظر عامه مردم و حفظ ظاهر جامعه از آلودگیها خود سد بزرگى در برابر فساد است، اشاعه فحشاء و نشر گناه و تجاهر به فسق این سد را مى‏شکند، گناه را کوچک مى‏کند، و آلودگى به آن را ساده مى‏نماید.

در حدیثى از پیامبر اسلام ص مى‏خوانیم:کسى که کار زشتى را نشر دهد همانند کسى است که آن را در آغاز انجام داده.

«اشاعه فحشاء» اشکال مختلفى دارد:

گاه به این مى‏شود که دروغ و تهمتى را دامن بزند و براى این و آن بازگو کند.

گاه به این است که مراکزى که موجب فساد و نشر فحشاء است به وجود آورد.

گاه به این است که وسائل معصیت در اختیار مردم بگذارند و یا آنها را به گناه تشویق کنند و بالآخره گاه به این حاصل مى‏شود که پرده حیا را بدرند و مرتکب گناه در ملاء عام شوند.

روانشناسی شایعه‌سازان

شایعه سازان دارای ویژگی‌هایی هستند که به خاطر این ویژگی‌ها به شایعه‌سازی روی می‌آورند:

·        خشم و حالت انتقام‌جویی

·        کسی که گرفتار گزافه‌گوئی بوده زبان او از اختیار عقل و ایمان او خارج شده و بر مبنای هواهای نفسانی و خواسته‌های شیطانی سخن می‌گوید و عادت به غیبت و تهمت و افتراء و یاوه‌گویی‌های دیگر دارد، در این باره مرزی را نمی‌شناسد و به شایعه‌سازی می‌پردازد.

·        کسی که خود معیوب است دوست دارد تا عیوب او شایع شده و افرادی همانند او درجامعه وجود داشته باشند. شایعه ساز اگر افراد مماثل خود را در جامعه نیابد از راه شایعه افکنی حضور توهمی و تخیلی در جامعه ایجاد می کند. امیرالمؤمنین , در این باره می فرمایند: آدم معیوب، دوست دارد تا عیوب مردم در میان جامعه فاش شود تا عذری برای او فراهم آید.

·        کسی که در درون خود درباره برجستگی‌های دیگران احساس حقارت کند.

·        کسی که اهل شر است. امیرالمؤمنین , می‌فرمایند: افراد شرور و اشرار مردم، شایعات و نارواها را رواج می‌دهند.

پیامبر اکرم 2 فرمود:

گروهی را می‌شناسم که در قیامت آنچنان به سینه آنان ضربه وارد می شود که اهل جهنم صدای سینه آنان را می‌شنوند و آنان کسانی هستند که در پی اطلاع از عیوب وگناهان پنهانی دیگران بوده‌اند و به هتک حرمت و فاش کردن آنها می‌پردازند وچیزهایی را علیه آنها شایعه می‌کنند که آنان اهل آن نبودند.

باید توجه داشت که این آیه نه تنها شامل شایعات دروغ می شود بلکه امام صادق علیه السلام می فرمایند: اگر کسی با دو چشم خود گناهی از مؤمنی دید یا با دو گوش خود شنید و آن را نقل کرد مشمول حکم این آیه می شود.

پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله در حضور اصحاب فرمود: آیا به شما خبر ندهم که بدترین مردم کیست؟ گفتند: بَلى‏ یا رَسولَ اللَّهِ! فرمود: بدترین مردم آن کسى است که خیر خودش را از دیگران منع مى‏کند و هرچه دارد تنها براى خودش مى‏خواهد. آنهایى که حاضر بودند گفتند: با این مقدمه ما فکر کردیم دیگر بدتر از این افراد کسى نیست. فرمود: آیا مى‏خواهید به شما بگویم از این بدتر کیست؟ گروه دیگرى را ذکر فرمود. اصحاب گفتند: خیال کردیم بدتر از این گروه دوم دیگر کسى نیست. فرمود: آیا مى‏خواهید از آن بدتر را بگویم که کیست؟ گفتند: از این بدتر هم مگر هست؟! فرمود: بدتر از این افراد، مردمان بد زبانِ فحّاشِ تهمت‏زن و آبرو برند.